logo IPNInstytut Pamięci Narodowej

1945

  • 31 XII 1944/1 I 1945 – PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy.
  • 19 I – gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” wydał rozkaz rozwiązania AK. Dalszą pracę konspiracyjną miała prowadzić organizacja „NIE”, której komendantem głównym został gen. Okulicki.
  • 21 I – w Kowalkach k. Naczy (obecnie Białoruś) śmierć w zasadzce NKWD poniósł por. Jan Borysewicz „Krysia”, jeden z najsłynniejszych dowódców polskiej partyzantki na Kresach.
  • 29 I – w Rowinach i Kaczycach (okolice Nowogródka, obecnie Białoruś) GO NKWD rozbiła oddziały rtm. Władysława Kitowskiego „Orlicza” i por. Witolda Turonka „Tumrego”. Spośród 180 otoczonych partyzantów poległo 89, a 25 ujęto.
  • 4–11 II – konferencja Wielkiej Trójki w Jałcie.
  • 1 II – Rząd Tymczasowy i Prezydium KRN przeniosły się z Lublina do Warszawy.
  • 6 III – gen. Iwan Sierow został doradcą NKWD przy MBP.
  • 27 III – w wyniku prowokacji sowiecki NKWD podstępnie pojmał w Pruszkowie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, na czele z delegatem Rządu Polskiego Janem Stanisławem Jankowskim i ostatnim komendantem AK, gen. L. Okulickim „Niedźwiadkiem”. Wszystkich uprowadzono do Moskwy i postawiono przed sowieckim sądem.
  • 27 III – udana ucieczka AK-owców z obozu w Skrobowie, część z nich dołączyła do zgrupowania „Orlika”, tworząc oddzielny pluton.
  • 24 IV – Puławy, rozbicie przez oddział kpt. Mariana Bernaciaka „Orlika” PUBP. Uwolniono 107 aresztowanych (w tym sześć kobiet).
  • 3 IV – z inicjatywy kpt. Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca” powstaje Konspiracyjne Wojsko Polskie – organizacja poakowska działająca na pograniczu województw: łódzkiego, śląskiego i poznańskiego.
  • IV – z inicjatywy Józefa Kurasia „Ognia” na Podhalu powstaje Zgrupowanie Partyzanckie „Błyskawica”.
  • 18 IV – oddział NZW (NOW) por. Józefa Zadzierskiego „Wołyniaka” przeprowadził pacyfikację wsi Piskorowice (pow. Leżajsk, woj. rzeszowskie), zginęło ponad 170 osób narodowości ukraińskiej.
  • 1 V – Krasnosielc, udany atak oddziału NSZ dowodzonego przez por. Romana Dziemieszkiewicza „Pogodę” na pierwszą siedzibę PUBP w powiecie Maków Mazowiecki, ulokowaną w tym miasteczku. Uwolniono 42 więźniów.
  • 7 V – płk Jan Rzepecki rozwiązał organizację „NIE”, a w jej miejsce powołał do życia Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj i stanął na jej czele.
  • 7 V – zgrupowanie oddziałów partyzanckich Okręgu NZW (NOW) Rzeszów dowodzone przez mjr. Franciszka Przysiężniaka „Ojca Jana” stoczyło bitwę z GO NKWD pod Kuryłówką (pow. Leżajsk, woj. rzeszowskie). Sowieci zostali rozbici, według polskich ustaleń zginęło 57–70 bojców. Ze źródeł Sowietów wynika, że stracili oni 11 zabitych i 15 zaginionych. Poległo 7 partyzantów.
  • 8/9 V – bezwarunkowa kapitulacja Niemiec
  • 8/9 V – dwustuosobowe zgrupowanie oddziałów AKO Rejonu Łomża, dowodzone przez mjr. Jana Tabortowskiego „Bruzdę”, opanowało powiatowe Grajewo (woj. białostockie). Żołnierze podziemia rozbili miejscowe UB i MO, a z aresztów uwolnili ponad stu więzionych.
  • 24 V – ok. dwustuosobowe zgrupowanie partyzanckie DSZ por. Mariana Bernaciaka „Orlika” stoczyło bitwę z ponadsześciusetosobową GO NKWD–UB–MO w Lesie Stockim (pow. Puławy, woj. lubelskie). Partyzanci rozbili przeciwnika, tracąc 8 poległych. Zginęło 20 członków GO.
  • Maj – z inicjatywy b. komendanta Okręgu Poznańskiego AK ppłk. Andrzeja Rzewuskiego „Hańczy” powstaje Wielkopolska Samodzielna Grupa Ochotnicza „Warta”.
  • 6 VI – oddział NSZ kpt. Mieczysława Pazderskiego „Szarego” spacyfikował ukraińską wieś Wierzchowiny (pow. Krasnystaw, woj. lubelskie). Zabito 194 osoby.
  • 2/3 VI – w Nowosadach (okolice Solecznik, obecnie Litwa) GO NKWD rozbiła oddział Czesława Czeszumskiego „Edka”. Poległo 35 partyzantów.
  • 21 VI – w Moskwie doszło do porozumienia w sprawie powołania TRJN między komunistami a byłymi politykami rządu polskiego na Uchodźstwie skupionymi wokół Stanisława Mikołajczyka, eks-premiera, który objął funkcję wicepremiera i ministra rolnictwa.
  • 21 VI – w Moskwie, po trzydniowym pokazowym procesie politycznym, ogłoszono wyrok w sprawie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Zarzucono im m.in. współpracę z nazistowskimi Niemcami. Gen. L. Okulickiego skazano na 10 lat, a J.S. Jankowskiego na 8 lat pozbawienia wolności. Okulickiego prawdopodobnie zamordowano w więzieniu w 1946 r.
  • Lipiec – Stany Zjednoczone, Wielka Brytania oraz Chiny uznały TRJN.
  • 1 VII – doszło do samorozwiązania RJN. Wystosowała ona Deklarację Jedności Narodowej i Testament Polski Walczącej.
  • 16 VII–2 VIII – obradowała konferencja mocarstw w Poczdamie.
  • 10 – 25 VII – oddziały ACz, NKWD, LWP i UB przeprowadziły szeroko zakrojoną akcję pacyfikacyjną w Puszczy Augustowskiej skierowaną przeciwko oddziałom polskiego podziemia. Aresztowano ponad 7 tys. osób. 600 wywieziono w nieznanym kierunku i zamordowano.
  • 2 VIII – TRJN wydałdekret w sprawie pierwszej powojennej amnestii dla członków organizacji politycznych i wojskowych.
  • 4/5 VIII – oddziały DSZ kpt. Antoniego Hedy „Szarego” i por. Stefana Bembińskiego „Harnasia” opanowały kluczowe punkty w Kielcach, z więzienia uwolniono 354 osoby.
  • 6 VIII – płk Jan Rzepecki „Ożóg” rozwiązał DSZ.
  • 18 VIII – Miodusy Pokrzywne, pow. Bielsk Podlaski, rozbicie przez 1. szwadron 5. Brygady Wileńskiej AK dowodzony przez por. Zygmunta Błażejewicza „Zygmunta” grupy operacyjnej NKWD, lWP i UB (poległo kilkudziesięciu Sowietów).
  • 2 IX – Japonia podpisała akt bezwarunkowej kapitulacji.
  • 2 IX – oficerowie byłej Delegatury Sił Zbrojnych utworzyli organizację Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”. Na jej czele stanął płk Jan Rzepecki „Prezes”.
  • 8 IX – ogłoszenie (z więzienia) deklaracji Jana Mazurkiewicza „Radosława” – b. komendanta Obszaru Centralnego DSZ – dotyczącej ujawnienia konspiracji niepodległościowej.
  • 9 IX – rozbicie więzienia w Radomiu przez poakowski oddział pod dowództwem por. Stefana Bembińskiego „Harnasia”.
  • 16 IX – został wydany dekret „o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Polski”. Przewidywał on kary więzienia lub śmierci za udział w organizacjach nielegalnych, posiadanie broni itd.
  • Listopad – UB rozbił I Zarząd Główny WiN, aresztowano m.in. prezesa płk. J. Rzepeckiego.
  • 29 XI – Łempice, zwycięska walka oddziału ppor. Lucjana Minkiewicza „Wiktora” i ppor. Władysława Łukasiuka „Młota” z grupą operacyjną NKWD i KBW.
zdjęcie zajawkowe

Opcje strony