logo IPNInstytut Pamięci Narodowej

Rok 1920 na Górnym Śląsku

10 stycznia 1920 r. wszedł w życie Traktat wersalski na mocy którego o przynależności państwowej Górnego Śląska miał zdecydować plebiscyt. Zgodnie z postanowieniami tego traktatu wojska niemieckie opuściły obszar plebiscytowy, a w ich miejsce przybyły wojska francuskie i włoskie. Rządy objęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa, której zadaniem było utrzymać ład publiczny oraz przygotować i przeprowadzić plebiscyt. Podlegały jej administracja państwowa, sądy, policja i wojsko. Na rzecz przyłączenie Górnego Śląska do Polski intensywne działania prowadził Polski Komisariat Plebiscytowy w Bytomiu z Wojciechem Korfantym. Taką samą działalność na rzecz pozostawienie Górnego Śląska w Niemczech prowadził Niemiecki Komisariat Plebiscytowy z siedzibą w Katowicach. Napięte relacje pomiędzy polską i niemiecką ludnością osiągnęły apogeum w sierpniu 1920 r., kiedy wojsko polskie toczyło ciężkie walki z bolszewikami. Niemcy, chcąc wykorzystać trudną sytuację Polski, podjęli zbrojną próbę przejęcia obszaru plebiscytowego. Konsekwencją dramatycznych wydarzeń, które rozegrały się 17 i 18 sierpnia na ulicach Katowic, była śmierć znanego polskiego lekarza i działacza narodowego Andrzeja Mielęckiego brutalnie zamordowanego przez bojówki niemieckie, zniszczenie redakcji polskich gazet, wielu lokali prowadzonych przez Polaków w tym siedziby Polskiego Komitetu Plebiscytowego i wybuch II powstania śląskiego. Działania zbrojne zakończyły się dla Polaków rozwiązaniem znienawidzonej niemieckiej policji Sicherheitspolizei zwanej Sipo lub od koloru mundurów „zielonką” i utworzeniem polsko-niemieckiej Policji Plebiscytowej (Abstimmungspolizei w skrócie Apo). Pod koniec grudnia Międzysojusznicza Komisja ogłosiła Regulamin głosowania, ale termin plebiscytu nadal pozostawał nieznany. Ekspozycja przedstawia najważniejsze wydarzenia roku 1920 na dziewięciu planszach poprzez unikalne, często dotąd nie publikowane, zdjęcia oraz dokumenty ze zbiorów wielu bibliotek, archiwów i muzeów.

Scenariusz: Renata Skoczek (OBEN IPN Katowice)

Recenzja: dr Mirosław Węcki

Projekt graficzny: Bogusław Nikonowicz

Informacje techniczne: wystawa przeznaczona do prezentacji we wnętrznach, składa się z 9 plansz roll-up o wymiarach 100 cm x 200 cm.

Panele wystawy

Opcje strony