logo IPNInstytut Pamięci Narodowej

Rajd i konkurs wiedzy historycznej „Operacja »Freston« – historia misji brytyjskiej w Polsce 1944-1945” – Żytno, 21 września 2022

21 września 2022 r. Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Łodzi zorganizowało dla młodzieży szkolnej rajd – zarazem lekcję historii w terenie i konkurs wiedzy historycznej – poświęcony brytyjskiej misji „Freston”.

W wydarzeniu uczestniczyło blisko 200 uczniów łódzkich i łaskich szkół podstawowych i średnich. Trasa rajdu przebiegała na ok. 12-kilometrowym odcinku między Katarzynowem k. Kobiel Małych, gdzie znajduje się pomnik upamiętniający rozegraną tu 1 stycznia 1945 r. potyczkę oddziału AK z niemiecką kolumną pancerną w obronie kwaterujących w folwarku Katarzyna członków brytyjskiej ekspedycji – a Żytnem, gdzie młodzież obejrzała m.in. klasycystyczny, odrestaurowany dziś dwór rodziny Siemińskich, w którym również goszczeni byli uczestnicy misji „Freston”, a z którym związani byli także Henryk Sienkiewicz, mistyczka  bł. Wanda Malczewska czy malarz Jacek Malczewski.

Rozstrzygnięcie konkursu i rozdanie nagród nastąpiło na terenie Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza w Żytnie. Poprzedził je test z wiedzy historycznej, a także prezentacja zrealizowanych przez młodzież zadań  – m.in. przygotowanych modeli spadochronu oraz filtru do wody, a także wykonanie piosenek – m.in. będącej znakiem rozpoznawczym nadawanym przez radio BBC dla zrzutowiska „Ogórek” (które przyjęło misję „Freston”) pieśni Wojenko, wojenko....

I miejsce w rywalizacji rajdowej zajęła drużyna z XXIX Liceum Ogólnokształcącego im. Janka Bytnara „Rudego” w Łodzi pod kierunkiem p. Artura Rosiaka. II miejsce przypadło również młodzieży z „Bytnarówki” – drużynie kierowanej przez p. Magdalenę Moszczyńską. Na trzecim miejscu znalazła się drużyna z XXX Liceum Ogólnokształcącego im. ks. bp. Ignacego Krasickiego w Łodzi z opiekunem p. Adamem Królem.

Zwycięzcom i laureatom serdecznie gratulujemy!

 

Wraz z wkraczaniem na ziemie polskie Armii Czerwonej żołnierze Armii Krajowej, którzy przez ponad 5 lat walczyli z niemieckim okupantem, znaleźli się w dramatycznej sytuacji. Rozpoczęły się ich aresztowania i wywózki na Wschód. Dowództwo AK kierowało do rządu polskiego w Londynie apele o skierowanie do Polski zagranicznych obserwatorów.

Pod koniec grudnia 1944 r., już po upadku Powstania Warszawskiego, na terenie Inspektoratu Częstochowskiego AK dokonano zrzutu brytyjskiej misji wojskowej „Freston” pod dowództwem płk. Duane’a Hudsona. W jej składzie, oprócz czterech Brytyjczyków, znalazł się pod przybranym angielskim nazwiskiem cichociemny – polski oficer Antoni Pospieszalski, pełniący rolę tłumacza i radiotelegrafisty. Zadaniem misji było nawiązanie kontaktu z Komendą Główną Armii Krajowej, zorientowanie się w jej położeniu, a także potrzebach w zakresie umundurowania i uzbrojenia. Brytyjczyków interesowała również sytuacja polityczna i militarna na ziemiach polskich wyzwalanych spod okupacji niemieckiej przez Armię Czerwoną. Instrukcje, jakie otrzymał płk Hudson obejmowały również podjęcie roli mediatora w kontaktach między dowództwem AK a wkraczającymi oddziałami sowieckimi. W ciągu niespełna trzech tygodni pobytu na ziemi radomszczańskiej Brytyjczycy spotkali się z gen. Leopoldem Okulickim „Niedźwiadkiem”, interesowali się AL i NSZ, rozmawiali także z miejscową ludnością.

Ochronę misji stanowił m.in. czterdziestoosobowy oddział por. Józefa Koteckiego „Warty” z 27. pułku piechoty AK. 1 stycznia 1945 r. w Katarzynowie k. Kobiel Małych doszło do potyczki z niemiecką kolumną pancerną. „Warcie” szczęśliwie udało się wyprowadzić z okrążenia wszystkich członków misji (zginął jeden z jego podkomendnych – obsługujący rkm kapral „Newada”).

Misja została przerwana w II połowie stycznia 1945 r., kiedy członkowie brytyjskiej ekspedycji zostali aresztowani przez wojska sowieckie i przetrzymywani w Żytnie, Radomsku, Jędrzejowie i w pogestapowskim więzieniu w Częstochowie. Po interwencjach ambasady brytyjskiej 11 lutego 1945 r. (w dniu zakończenia obrad konferencji w Jałcie), zostali przetransportowani drogą lotniczą do Mielca, potem Lwowa. Stamtąd koleją, przez Kijów, zostali przewiezieni do Moskwy, skąd po wielu perypetiach przez Bliski Wschód powrócili 21 marca do Londynu. Raport z misji, przychylny Armii Krajowej i Polskiemu Państwu Podziemnemu, przedłożony przez płk. Hudsona premierowi Wielkiej Brytanii, nie miał żadnego wpływu na działania dyplomacji brytyjskiej w sprawie polskiej.

Angielska mapka sytuacyjna rejonu Częstochowy oraz bazy misji „Freston” w tej okolicy (źródło: http://leopoldokulickilegungenkomendant.blogspot.com/2011/10/gen-okulicki-i-misja-special-operations.html)

Fot. z wydarzenia Paulina Szymaniak-Kowalska, Artur Ossowski, Mirosława Płaczkowska, Sławomir Kaczmarek

Klauzula informacyjna dotycząca przetwarzania danych osobowych w związku z uczestnictwem w wydarzeniu organizowanym przez Instytut

Opcje strony