IV Wielkopolskie Forum Pamięci Narodowej „Zbrodnia niedoskonała. Niemieckie ludobójstwo w okupowanej Wielkopolsce w latach 1939-1945” – Poznań, 24 września 2022

W drugim dniu IV Wielkopolskiego Forum Pamięci Narodowej – 24 września 2022 r. wystąpiło ponad dwudziestu prelegentów. Wykłady i prelekcje, podobnie jak w pierwszym dniu trwania Forum, odbywały się w byłych zbiorowych celach dla więźniów w Forcie VII w Poznaniu (cele nr 64 i 65). Zostały one na tę okoliczność specjalnie zaaranżowane i zamienione w sale konferencyjne. Obecnie Fort VII pełni rolę Miejsca Pamięci. Znajduje się tam Muzeum Martyrologii Wielkopolan – Fort VII, a sam obiekt przechodzi rewitalizację.

Tegoroczny temat spotkania brzmiał „Zbrodnia niedoskonała. Niemieckie ludobójstwo w okupowanej Wielkopolsce w latach 1939-1945”. Naszym celem było ukazanie okupowanej Wielkopolski jako poligonu doświadczalnego dla masowych zbrodni dokonywanych przez Niemców w Europie w okresie II wojny światowej. To na terenie  tzw. „Kraju Warty”, regionu administracyjnego utworzonego przez Niemców na okupowanych ziemiach wielkopolskich i ziemi łódzkiej, powstał pierwszy niemiecki obóz koncentracyjny – Fort VII w Poznaniu. Niemcy dopuścili się tam aktów bestialstwa wobec zatrzymanych Polaków. W Forcie VII po raz pierwszy wykorzystano komorę gazową do uśmiercania pacjentów szpitala psychiatrycznego w Owińskach. Na terenie okupowanej Wielkopolski powstał również pierwszy obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Dokonywano także pierwszych w okupowanej Polsce eutanazji osób psychicznie chorych oraz, w ramach operacji „Tannenberg” i „Akcji Inteligencja”, wymordowano w sposób masowy lokalne warstwy przywódcze i elity (m. in. Lasy Palędzko-Zakrzewskie, Lasy Rożnowskie). Wszystkie te zbrodnie były głównie ludobójstwem na narodzie polskim.

Przywitania uczestników Forum dokonali Tomasz Cieślak i Marta Szczesiak-Ślusarek z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu. Głos zabrali także dr hab. Rafał Reczek Dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej IPN w Poznaniu oraz Robert Gaweł Wielkopolski Kurator Oświaty, który wygłosił wykład pt. „Dlaczego powinniśmy uczyć historii?” Po wykładzie wprowadzającym Pana Kuratora wszyscy uczestnicy Forum udali się na dziedziniec Fortu VII, gdzie pod Ścianą Śmierci oddali hołd pomordowanym więźniom. Po tej uroczystości rozpoczęły się równoległe panele wykładowe.

W sali nr I (była cela nr 65) tego dnia ze swoimi wykładami wystąpili:

Prof. Stanisław Mikołajczak (UAM w Poznaniu), Pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa w Poznaniu

Tomasz Cieślak (IPN w Poznaniu), „Niemieckie ludobójstwo w Lasach Palędzko - Zakrzewskich". Tajemnice prokuratorskiego śledztwa.

Paweł Jazy, Lasy Palędzko-Zakrzewskie (Urząd Gminy w Dopiewie)

Zofia Dobrowolska, Lasy Palędzko-Zakrzewskie (Stowarzyszenie Miłośników Dopiewca „Sami Swoi”)

Małgorzata Rogal – Dropińska, Lasy Palędzko-Zakrzewskie (Zespół Szkolno - Przedszkolny im. Jana Brzechwy w Dopiewie)

prof. Lechosław B. Dworak, „Pomnik pomordowanych studentów Uniwersytetu Poznańskiego wzniesiony w Palędziu z inicjatywy zespołu studentów ZSP Akademii Medycznej  w Poznaniu”

dr Maciej Jan Mazurkiewicz, promocja książki „Ludobójstwo Niemiec na narodzie polskim (1939-1945). Studium historycznoprawne” (prowadzenie dr Izabella Kopczyńska)

dr Paweł Głuszek, promocja książki „Laboratorium zagłady. Mroczny sekret klasztoru Urszulanek” (prowadzenie Piotr Orzechowski)

dr Izabella Kopczyńska (IPN w Poznaniu) „Losy więzionych w Forcie VII w Poznaniu: Sonii Górznej i Heleny Siekierskiej, laborantek z grupy dr. Franciszka Witaszka (ZWZ- AK)”.

Tomasz Cieślak (IPN w Poznaniu) „Pierwsze niemieckie ludobójstwo w okupowanej Polsce. Operacja „Tannenberg”.

 

W sali nr II (była cela nr 64) tego dnia ze swoimi wykładami wystąpili:

Piotr Orzechowski (IPN w Poznaniu) „Działania zbrojne w Wielkopolsce we wrześniu 1939 roku”.

prof. Lechosław B. Dworak „Ppłk Jan Namysł: żołnierz, nauczyciel, powstaniec wielkopolski, uczestnik wojny z bolszewikami, Komendant Inspektoratu Rejonowego Związku Walki Zbrojnej w Poznaniu, więzień Fortu VII, zamordowany przez Gestapo w 1941 roku.”

dr Sławomir Józefiak (Urząd Wojewódzki w Poznaniu) „Mogiły ofiar ludobójstwa w wielkopolskiej ewidencji grobów wojennych”

Elżbieta Rybarska (Stowarzyszenie Rodzin Polskich Ofiar Obozów Koncentracyjnych), „Losy byłych więźniów Fortu VII w Poznaniu w niemieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych”.

Jolanta Sowińska – Gogacz (Muzeum Dzieci Polskich - ofiar Totalitaryzmów) „Niemiecki obóz dla polskich dzieci w Litzmannstadt (1942-1945) i jego małoletni więźniowie z Wielkopolski”. Podczas tego wykładu zaprezentowano także jeden z obrazów z cyklu „Ludzie Cogito” „Stanisława Leszczyńska - położna z Auschwitz.”

dr Emilia Figura-Osełkowska (Instytut Północny), „Prezentacja działalności naukowej i popularnonaukowej Instytutu Północnego w Olsztynie”.

Anna Piasek – Bosacka (Fundacja Sztuki i Edukacji Filmowej Sztuka Poznania), „Spotkanie z reżyserką powstającego filmu „Powstaniec” (film opowiada historię Leona Prauzińskiego, więźnia Fortu VII)

 

Podczas Forum odbyło się również I spotkanie rodzin więźniów Fortu VII, które zgromadziło szereg zainteresowanych tym tematem osób.

IV Wielkopolskie Forum Pamięci Narodowej było doskonałą okazją do wymiany doświadczeń, pogłębienia wiedzy, a także możliwością spotkania wybitnych specjalistów zajmujących się tematyką tego okresu. Towarzyszyło mu wiele wydarzeń m. in. projekcje filmów: „Fort”, „Operacja Tannenberg”, cykl „Zbrodnia niedoskonała”, prezentacja wystaw i infografik przygotowanych przez Instytut Pamięci Narodowej -  wystawa „Wartheland. Dzieje zbrodni” oraz infografika „Operacja Tannenberg”. Dostępne było również stoisko Wydawnictwa IPN z książkami Instytutu do kupienia.

W ramach wystawy z cyklu „Ludzie Cogito” podczas IV Forum prezentowane były następujące obrazy:

„Irena Sendlerowa i dzieci z getta”

„Generał Władysław Anders”

„Generał Stanisław Maczek”

„Polak- więzień obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen”

„Franciszek Witaszek”

„Stanisława Leszczyńska - położna z Auschwitz.”

„Witkacy – 17 września 1939”

Autor obrazów z cyklu „Ludzie Cogito”: Jerzy Oleksiak

Kurator wystawy: dr Łukasz Łuczewski

 

Koordynatorzy:

Tomasz Cieślak (Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu) tomasz.cieslak@ipn.gov.pl tel. 61 835 69 53

Marta Szczesiak-Ślusarek (Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu) marta.szczesiak@ipn.gov.pl tel.: 61 835 69 57

Tekst: Tomasz Cieślak