Instytut Pamięci NarodowejWystawy o naszym regionie do wypożyczenia
Krok ku wolności. Protesty robotnicze w czerwcu 1976 r.
"Zwycięstwo będzie Twoją nagrodą.
Konspiracja niepodległościowa w regionie radomskim w latach 1939-1945"
„Tu rodziła się SOLIDARNOŚĆ”
Wystawa przygotowana na 40 rocznice powstania NSZZ „Solidarność”. Na pięciu ekspozytorach regionalnych i lokalnych zaprezentowana została historia powstawania związku w roku 1980 i 1981 w regionie „Ziemia Radomska”. Otwarcie wystawy odbyło się 1 lipca w Radomiu, następnie 21 lipca w Kozienicach a 14 sierpnia w Pionkach. Od 28 sierpnia prezentowana jest na Placu Piłsudskiego w Warszawie.
Autor: Bogusław Bek
Opracowanie graficzne: Anna Łukasik
„W godzinie próby…”
Wystawa „W godzinie próby…” poświęcona jest Polakom, którzy w okresie okupacji nieśli szeroko rozumianą pomoc eksterminowanym przez hitlerowców Żydom. Jej tematyka koncentruje się na międzyrzeczu Wisły i Pilicy, a zwłaszcza okolicach takich miejscowości, jak Ciepielów, Lipsko nad Wisłą, Radom i Szydłowiec. Przez pryzmat mających tam miejsce wydarzeń autorzy wystawy starali się jednak ukazać szersze zjawiska związane z pomocą i ratowaniem Żydów, a także objaśnić mechanizmy stosowanych przez nazistów represji wobec osób wspierających wyznawców judaizmu. Zaprezentowane w ekspozycji materiały pochodzą ze zbiorów m.in. Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwów Państwowych w Kielcach i Radomiu, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Muzeum Regionalnego w Iłży, a także osób prywatnych. Wystawa obejmuje 38 stojących paneli. Nie towarzyszy jej katalog.
W pierwszej części ekspozycji ukazano konsekwencje wprowadzonego przez hitlerowców już w początkach okupacji pakietu ustaw antysemickich, które przekształciły Żydów w nację pozbawioną praw publicznych oraz materialnych podstaw bytu, szykanowaną i represjonowaną na każdym kroku. Po okresie eksploatacji ekonomicznej nastąpił czas uwięzienia wyznawców judaizmu w gettach, w których warunki życiowe przedstawiały się wręcz katastrofalnie, spychając tysiące ludzi na samo dno głodu, chorób i nędzy. Latem i jesienią 1942 r. naziści przeprowadzili likwidację dzielnic zamkniętych, mordując niektórych ich mieszkańców na miejscu, a przeważającą część wysyłając do ośrodka masowej zagłady w Treblince. Nieliczni podjęli próby uratowania siebie i bliskich, licząc na pomoc ze strony Polaków. Druga, obszerniejsza część wystawy, ukazuje skalę i formy pomocy, koncentrując się na wydarzeniach, mających miejsce na przełomie 1942 i 1943 r. w okolicach Lipska i Ciepielowa. Tutaj właśnie za udzielanie różnorodnego wsparcia Żydom hitlerowcy zamordowali w makabrycznych okolicznościach ponad 40 osób, w tym całe wieloosobowe rodziny Kosiorów, Kowalskich, Obuchiewiczów i Skoczylasów; bardzo dużą grupę wśród ofiar mordów stanowiły dzieci. Na panelach ukazano fotografie i dokumenty związane z tymi wydarzeniami, starając się również przedstawić sylwetki ich sprawców. Kolejne materiały dotyczą ratownictwa w okolicach Szydłowca, przedstawiając bohaterów, a także ludzi, którzy dzięki polskiej pomocy ocaleli z Zagłady.
Scenariusz wystawy
dr Sebastian Piątkowski Delegatura OBEP IPN w Radomiu
Arkadiusz Kutkowski Delegatura OBEP IPN w Radomiu
Koncepcja plastyczna
Magdalena Śladecka
Chłopi `78”
Wystawa „Chłopi `78”, przygotowana została w związku z przypadającą w 2008 roku 30 rocznicą powstania niezależnego ruchu chłopskiego.
Prezentuje powstałe w 1978 roku komitety i związki, które łączył sprzeciw wobec forsowanej przez władze PRL polityki rolnej. Po wprowadzeniu w 1977 r. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym rolników wieś powszechnie uznała ją za wyjątkowo niesprawiedliwą i zareagowała protestami. Na ich czele stanęli charyzmatyczni przywódcy: Janusz Rożek, Jan Kozłowski, ks. Czesław Sadłowski i Henryk Bąk. Buntownicze nastroje zaowocowały szybko współpracą z istniejącymi już grupami opozycyjnymi: Komitetem Obrony Robotników oraz Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela.
Wystawa na 31 panelach pokazuje działalność czterech organizacji: Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej, Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej, Tymczasowego Komitetu Niezależnego Związku Zawodowego Rolników oraz Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej. Zaprezentowane są również nieznane dotąd materiały Służby Bezpieczeństwa, ilustrujące metody zwalczania niezależnych ugrupowań chłopskich.
Autorzy wystawy: Arkadiusz Kutkowski, Bogusław Bek
Koncepcja graficzna: Magdalena Śladecka
„... ksiądz musi zaprzestać. Życie i działalność księdza Romana Kotlarza”
Wystawa została podzielona na dwie części. Pierwsza część pokazuje najważniejsze momenty z życia księdza Kotlarza. Wyznaczały je konflikty z władzami państwowymi, ciągnące się właściwie przez cały okres jego posługi duszpasterskiej. Posługę tę władza definiowała jako polityczną, tak też była odbierana przez wielu wiernych. W rzeczywistości oznaczała ona dramat człowieka, którego osobowość, przekonania i wielka spontaniczność popychały do działań nie mieszczących się w sztywnym gorsecie komunistycznego państwa. W rezultacie ksiądz skazany był na konfrontację z komunistycznym aparatem przemocy. Druga część wystawy obrazuje dochodzenie do prawdy o śmierci księdza. O tym, że do tego zgonu przyczynili się funkcjonariusze peerelowskiej Służby Bezpieczeństwa – mówią relacje kilkunastu przynajmniej świadków, a także ustalenia dziennikarzy i praca czterech uczniów radomskiego liceum, za którą otrzymali prestiżową nagrodę Ośrodka „Karta”. Równocześnie jednak prokuraturze nigdy nie udało się ustalić, czy ksiądz zmarł z przyczyn innych niż naturalne. I to pomimo podjęcia śledztwa w 1990 r., w niepodległej już Polsce. Ksiądz Kotlarz ma dziś ulice swojego imienia. Jego pamięć uświetniają pomniki, tablice i przydrożne krzyże ustawione w miejscowościach, z którymi związał swoje życie. Niestety, poza tymi miejscowościami, poza Ziemią Radomską i Sandomierską jest postacią mało znaną. Wystawa chce przyczynić się do zmiany tego stanu rzeczy.
Scenariusz wystawy: Arkadiusz Kutkowski
Współpraca: Agnieszka Jaczyńska, Magdalena Śladecka, Szczepan Kowalik, dr Tomasz Łabuszewski, dr Rafał Wnuk.
Koncepcja plastyczna: Magdalena Śladecka, Piotr Zawada.
Na wystawie wykorzystane zostały dokumenty i zdjęcia ze zbiorów:
Archiwum Diecezjalnego w Radomiu, Archiwum Diecezjalnego w Sandomierzu, IPN, Ośrodka Dokumentacji Życia i Działalności Księdza Romana Kotlarza w Koniemłotach, Wspólnoty Lasów Poszczególnych Obywateli Miasta Szydłowca, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Szydłowcu, Parafii w Pelagowie, Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska; a także fotografie ze zbiorów prywatnych, w tym: Tomasza Świtki, Szczepana Kowalika, dr Elżbiety Orzechowskiej, Wojciecha Stana, Andrzeja Sobieraja, Jerzego Kutkowskiego.
"Bić się do końca.
Podziemie niepodległościowe w regionie radomskim w latach 1945–1950"
Wystawa poświęcona jest polskiemu podziemiu niepodległościowemu w regionie radomskim, czyli powiatach radomskim, kozienickim i iłżeckim (północna część dawnego woj. kieleckiego). Na 31 planszach zaprezentowano najważniejsze wydarzenia dla powojennej konspiracji z lat 1945–1950.Na wystawie wykorzystano materiały z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Państwowego w Radomiu oraz ze zbiorów osób prywatnych.
Wystawę przygotowało Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Lublinie, Delegatura w Radomiu
Scenariusz wystawy: dr Krzysztof Busse, dr Arkadiusz Kutkowski
Koncepcja plastyczna i rysunki: Przemysław Ochnia
Bogu i Polsce. Harcerstwo niepokorne i niezależne w „Polsce Ludowej" (1945–1990)
Wystawa jest poświęcona dziejom harcerstwa w PRL, tj. od 1945 do 1989 roku. Szczególny nacisk został położony na lata 1980–1989, kiedy niezależne od władz komunistycznych środowiska harcerskie odrodziły się, wysuwając postulat odnowy Związku Harcerstwa Polskiego w oparciu o tradycyjne harcerskie ideały. Pierwsza część pt. „Harcerstwo zniewolone” ukazuje politykę władz komunistycznych wobec ZHP, jego zniszczenie w 1950 roku, próby odrodzenia w 1956 r., a następnie podporządkowanie przez PZPR i przekształcenie w upolitycznioną, zbiurokratyzowaną organizację młodzieżową. W drugiej pt. „Harcerska „Solidarność” znajdą się informacje na temat środowisk, ruchów i organizacji harcerskich powstałych na fali solidarnościowego buntu z sierpnia 1980 roku. Z kolei w trzeciej części pt. „Harcerstwo stanu wojennego” przedstawione zostaną losy niezależnego harcerstwa po 13 grudnia 1981 r., m.in. represje wobec instruktorów i drużyn. Czwarta pt. „Niezależni” charakteryzuje działalność niezależnych organizacji harcerskich, a w szczególności ich udział w Białej Służbie (tzn. harcerskiej służbie porządkowej, sanitarnej i informacyjnej) w czasie pielgrzymek Jana Pawła II do Polski w 1983 i 1987 roku, w ogólnopolskich zlotach harcerskich przeprowadzanych z okazji ważnych rocznic lub wydarzeń patriotycznych, pracach duszpasterstw harcerskich. Piąta, ostatnia część pt. „Czas przełomu” prezentuje zmiany w polskim harcerstwie w okresie transformacji ustrojowej 1989 roku.
Na 30 panelach wystawienniczych zostały zamieszczone teksty i ilustracje: zdjęcia, dokumenty, czasopisma, plakietki oraz odznaki.
Autor: dr hab. Marek Wierzbicki
Koncepcja graficzna: Przemysław Ochnia
